Deel 1 - Narcisme, hoe kan ik zo blind zijn geweest?

Trauma coaching

“Huh? Hoe kan ik zo blind zijn geweest?” Dat was mijn eerste reactie toen ik het WhatsApp bericht ontving van mijn broer na ruim 23 jaar en van mijn zus na 10 jaar geen contact gehad te hebben. Pa is 3 weken geleden onverwachts komen te overlijden en zowel mijn broer als mijn zus hebben via de notaris kennis moeten nemen van het overlijden van hun vader. Privacy wetgeving werd aangegeven toen ik bij de notaris zat, als ik niet de gegevens had mag de notaris die niet mededelen. Gelukkig heeft de notaris wel mijn verzoek opgevolgd en mijn 06 nummer vermeld in het schrijven naar mijn broer en zus.

Zowel mijn broer als mijn zus hebben die kans tot contact gegrepen na al die jaren en geven onafhankelijk van elkaar aan dat het overlijden van pa triest is, jammer. Maar moeders, dat is een ander verhaal! Die is gevaarlijk wordt gezegd, die heeft voor heel veel verdriet gezorgd niet alleen bij haar eigen kinderen maar ook bij haar eigen ouders met de streken en listen die ze heeft gedaan. Opa en oma hadden zelfs angst voor haar! En daar sta je dan….. helemaal verbouwereerd. Hoe dan vraag ik me af? Mijn broer en zus hebben al die jaren geen contact met elkaar gehad en ook niet met mijn ouders en met mij. Ben ik dan echt zo blind geweest al die jaren, of heb ik het niet willen zien?

‘Alles voor Bassie’

Wel heb ik gemerkt in de periode van de (v)echtscheiding van mijn ouders dat ma ‘alles voor Bassie’ wilde hebben en dit ook letterlijk pakte qua geld en goederen, terwijl pa voor langere periode in het ziekenhuis lag, op een gegeven moment te vechten voor zijn leven. Ook merkte ik dat ma het steeds moeilijker kon verkroppen dat ik naast mijn relatie en hulp aan haar, hetzelfde voor pa wilde doen. Namelijk ook een huurwoning vinden, deze opknappen en inrichten. Net zoals ik dat ook voor haar heb gedaan. Dat zou mij namelijk als kind zijnde rust geven, dat mijn beide ouders met hun slechte gezondheid in ieder geval een dak boven het hoofd hebben en er netjes bij zitten. Een frisse start voor hun ‘nieuwe’ leven als alleenstaande na 49,5 jaar huwelijk.

Dat ma mijn keuze hierin niet kon respecteren bleek, nadat ik op een woensdagavond in oktober om 21 uur op steile sprong vanuit het revalidatiecentrum van pa, nog zonder gegeten te hebben eerst mijn moeder uit de brand moest halen, want ze had zich buitengesloten van haar nieuwe woning. In het telefoongesprek zei ik nog: “Ma, ik ben nu onderweg van pa naar huis na een lange dag werken, ik doe even snel een hap eten en dan kom ik”. “Nee! nu per direct komen, niet eerst eten…..” waren haar woorden. Toch stiekem thuis snel een hap gepakt en weer door! Mijn man verklaarde me al voor gek dat ik zo a la minute klaar stond haar, naast mijn meer dan fulltime job, de dagelijkse zorgen voor pa sinds hij enkele maanden in het ziekenhuis lag en aansluitend in het revalidatiecentrum en de reguliere zorgen nog voor ma en haar gezondheidsklachten.

Ik wist echt wel in die periode dat ik zwaar over mijn grenzen heen ging. Dat was al vanaf juli toen de ellende van echtscheiding en onverwachts heftige ziekte van pa en operaties van ma begonnen, maar als kind zijnde laat je je ouders niet barsten en wil je het beste voor ze. Dat was althans mijn insteek. Ze beide helpen om ieder een eigen huisje te krijgen, ze te settelen en verder te kunnen met onze levens. Dan zou de rust voor mij wel weer terugkeren hoopte ik.

Bang om je kwijt te raken

Eenmaal aangekomen in het appartementencomplex merkte ik al aan ma dat ze mij op afstand wilde hebben. Want ondanks dat er nog 3 reservesleutels zijn waar ze er 1 van aan de buurvrouw kan geven, was het verzoek dat ik mijn sleutel moest afstaan aan de buurvrouw. Na een ‘goed’ gesprek met ma over o.a. de vechtscheiding en waarin ik ook mijn mening en visie heb geuit, heb ik mijn armen om haar nek heengeslagen en haar in de ogen kijkend gezegd: “Mam, ik ben bang om je te verliezen. Maar wat ik voor jou heb gedaan zal ik ook voor pa doen. Jullie hebben een vechtscheiding, ik als kind zou hierin geen partij hoeven te kiezen. Ik wil met jou om blijven gaan én met pa. En als je dat niet kan accepteren, dan is dat jouw keuze. Ik hou van je en ben bang je kwijt te raken”.

Terwijl ik dit zeg, merk ik dat ma mij niet recht in de ogen kan aankijken. Ze lijkt wel verward door mijn woorden als van ‘hier kan ik niets mee’. De volgende dag als ik op mijn werk zit krijg ik een appje van ma, zolang ik met dit ‘monster’ om blijf gaan (waar ze mijn vader mee bedoelde) hoeft ze me niet meer in haar leven. Alles wat met hem omgaat kan zij niet meer handelen, hij zou alles kapot hebben gemaakt, niet ma. En hiermee kiest ma ervoor (nadat al 23 jaar geleden de relatie met haar zoon is verbroken en na 10 jaar de relatie met haar oudste dochter is verbroken) om nu ook de relatie met haar jongste dochter en laatste kind te verbreken. Ik voelde me ingeruild worden voor een nieuwe mannelijke vriend die ze wel in haar greep had. Tegelijkertijd voelde het wel goed dat ik achter mijn waarden bleef staan van open, eerlijkheid en rechtvaardigheid, hoe pijnlijk het verlies ook was dat ik hiermee leed namelijk het levende verlies van mijn moeder waar ik jaar en dag alles voor heb gedaan en close mee was. Maar als ik nu de relatie met pa zou verbreken om de relatie met ma te behouden zou ik mezelf verloochenen, ik als kind hoor niet te kiezen en zou met beide onafhankelijk van elkaar een relatie kunnen mogen onderhouden.

Constante strijd

Met deze keuze van ma zette ze de eeuwige strijd door wat een rode draad is in haar leven, constant een (juridische) strijd om geld wat er niet is. De strijd die ze eerder al heeft gevoerd met haar eigen ouders, met haar eigen zoon, met haar eigen oudste dochter en met haar man waar ze nog mee in vechtscheiding lag. Vechtend over geld, terwijl er alleen maar schulden waren. En ik…., ik zou de volgende zijn voor haar strijd. Met het plotselinge overlijden van pap wist ik dit gelijk, omdat ze volgens het testament geen erfgenaam is. En wederom komt het thema geld naar voren wat de grondslag was en is voor de volgende strijd. Tja geld, daar ben ik al achter is één van de thema’s binnen ons familiesysteem. Hoe bizar allemaal……en dan die berichten van mijn broer en zus over ma na het overlijden van pap?!

Ma noemde pa in de strijd al meerdere malen een narcist, op de uitvaart met enkele collega’s van pa gesproken en dit laten vallen waarbij zij direct opmerkten “Nee Marieke, je vader was absoluut geen narcist!” Toch enigszins getriggerd door het woord narcist ben ik daarna op onderzoek gegaan, wat is een narcist nu? En ik schrok mij rot toen ik de kenmerken van een narcist tegen kwam in diverse artikelen en boeken, alleen maar herkenning in het gedrag van mijn moeder! En die blindheid, nee dat is een onderdeel van het hele machtsspel dat een narcist speelt en daarmee de directe omgeving beïnvloedt.

Voor mij waren vooral de volgende kenmerken erg typerend en herkenbaar:

• Charismatisch;
  voor de buitenwereld komen narcisten over als een warme, vriendelijke persoonlijkheid met veel zelfvertrouwen en bekwaamheid.

• Imago in de buitenwereld;
  hoe andere mensen buiten het gezin naar de narcist kijken is van wezenlijk belang. Wat vinden anderen van mij, is een vraag die dagdagelijks de narcist bezig houdt en hoe het gewenste imago te versterken.

• Extreme behoefte aan aandacht;
  of dit nu positieve of negatieve aandacht is dat maakt niet uit, zolang de narcist maar in de belangstelling staat.

• Zelfvertrouwen;
  het lijkt alsof ze barsten van het zelfvertrouwen in hun spraak en in hun handelen echter is het tegenovergestelde waar. Ze zijn super onzeker van binnen wat ze willen maskeren door een arrogantie en superioriteit te weerspiegelen naar de buitenwereld.

• Manipulatie;
  hier zijn narcisten meester in. Zonder dat je het direct in de gaten hebt, ben je voor het karretje gespannen om de behoefte van de narcist te gaan vervullen. En hierbij wordt geen rekening gehouden met jouw eigen behoeften, normen en waarden. Grenzen worden overschreden waarbij jij een schuldgevoel krijgt als je hier niet aan meewerkt.

• Liegen en bedriegen;
  al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaald hem wel. Ja uiteindelijk wel, soms kan dit echter jaren duren omdat de narcist zo geraffineerd is in het liegen en bedriegen en dat in combinatie met de manipulatie van anderen maakt een narcist zo gevaarlijk. Daar waar jij zo hard je best doet in iets realiseren of eerlijkheid nastreeft, gaat de narcist meedogenloos met je om puur voor eigen gewin en leugens daarbij is meer regelmaat dan uitzondering.

• Emoties;
  narcisten kunnen niet omgaan met emoties. Ze gaan dit verbergen, vermijden of weerspiegelen tegenovergesteld gedrag door bijvoorbeeld ruzie te maken daar waar verdriet wordt gevoeld. Graag struisvogelpolitiek, ‘als ik mijn hoofd in het zand steekt, is die emotie er ook niet’.

• Vaak moeite met liefhebben;
  over gevoelens praten is lastig voor een narcist. Ik kan me in ieder geval niet herinneren wanneer de laatste keer was dat ma de woorden ‘ik hou van jou’ heeft uitgesproken tegen mij. Wel in anderen woorden als ‘wij zijn 2 vriendjes, jij en ik….’, De woorden ‘ik hou van jou’ kan een narcist vaak niet uitspreken en ze zijn vaak ongevoelig voor intimiteit en binding in hun gedrag. Dit wil niet zeggen dat ze dit diep van binnen misschien juist wel willen hebben.

• Ingeruild worden;
  doordat de narcist slecht kan omgaan met gevoelens en emoties kan je in jouw relatie met een narcist ervaren dat je het ene moment geweldig bent (aantrekken) en het andere moment wanneer je te dichtbij komt op emotioneel vlak wordt je afgestoten. Dit herhaald zich ontelbare keren binnen een relatie, totdat de narcist doorheeft dat hij jou niet meer kan gebruiken voor zijn doelen. En dan wordt je zonder pardon ingeruild voor een andere persoon die al op de achtergrond was ‘bewerkt’ door manipulatie.

• Voelen zich beter dan de ander;
  de narcist voelt zich in hun hele doen en laten beter dan de ander. Geven het gevoel dat ze ook beter zijn dan en hoger staan dan de ander. Dit uit zich niet alleen in het handelen en praten, maar vaak ook in de kledingkeuze. Als dit maar autoriteit en macht uitstraalt en daarbij ook als het kan aantrekkelijkheid om mensen te ‘vangen’.

• Waardering voor anderen;
  bij degenen waar narcisme zich ver heeft ontwikkeld kan waardering voor een ander nauwelijks bestaan. Het kost ze heel veel moeite om ‘dank je wel’ te zeggen, dat je de handeling voor de narcist hebt gedaan wordt als een vanzelfsprekendheid gezien door de narcist.

• De ander heeft altijd schuld;
  als er iets niet verloopt zoals het zou moeten dan ligt dit vaak aan de ander. De schuld ligt bijna altijd buiten de narcist. Zelf doen zij nooit iets verkeerd en gaan in een slachtofferrol van ‘het overkomt mij’. Wanneer je de narcist aanspreekt op de slachtofferrol kan deze ineens doorschieten richting de rol van de ‘aanklager’ binnen de dramadriehoek bij communicatie en ben jij ineens de dader die het fout doet of die het opneemt voor de ‘tegenpartij’.

• Machtsspel;
  het lijkt wel alsof alles om macht en controle hebben draait. In het dagelijkse leven én binnen de relaties die een narcist heeft. Doe je niet wat hij wilt, dan worden er zelfs acties uitgezet om je te laten voelen dat je maar had moeten luisteren naar de narcist want die had gelijk en zo niet zorgt de narcist ervoor dat het zo loopt dat ie gelijk krijgt.

• Isolatie;
  om jou beïnvloedt te houden en gebonden te houden aan de narcist zal deze proberen ervoor te zorgen dat je netwerk van vrienden en familie zo klein mogelijk wordt tot geen netwerk. Vaak doen ze dit door mensen tegen elkaar uit te spelen.

• Feedback/ kritiek;
  uit den boze om dat te geven! De narcist kan hierbij helemaal uit zijn plaat gaan en zal vrijwel direct met verweer beginnen “wat heb ik wel allemaal niet gedaan voor jou, wat heb ik wel niet allemaal moeten pikken!” Tactieken om de schuld weer bij jou neer te leggen, want de narcist is perfect die maakt geen fouten. Dus hoe durf je om kritiek te geven! En als dat niet werkt, dan negeert de narcist je totdat jij je excuses maakt.

• In strijd met de ander;
  doordat de narcist moeite heeft met feedback of kritiek zit deze vaak in conflict met anderen. Zeker ook bij tegenslagen kan de gedachte en actie bij de narcist komen van: “Ik niet gelukkig, dan jij ook niet” en worden actie ondernomen om de ander te raken en te kwetsen.

• Zelfreflectie;
  dit is iets wat een narcist gewoon niet kan en niet wilt. Ga hier geen moeite in steken, want dat is trekken aan een ‘dood paard’. Wanneer je denkt dat de narcist berouw toont, let dan op want vaak is dat weer een manipulatieve manier om jou voor het karretje te spannen. Vanuit berouw en zieligheid, krijg jij medeleven en sta je weer klaar voor de narcist om uitvoering te geven aan de snode plannetjes wat allemaal in teken staat van eigen voordeel voor de narcist.

Officieel is de diagnose bij mijn moeder niet gesteld, want voor iemand met een mogelijke Narcistische Persoonlijkheid Stoornis (NPS) die vindt dat hij geen hulp nodig heeft omdat hij beter is dan de ander en de schuld ook altijd bij een ander ligt. Uiteindelijk is het ook triest voor de narcist zelf want diep van binnen wil hij of zij dit niet, maar de narcist zelf zal dit moeten gaan inzien wil er verandering komen. Een ander kan dit niet. Zonder verandering verliest de narcist steeds meer mensen in zijn directe omgeving, waarbij eenzaamheid op de loer ligt.

Herkenbaar?

Als je na het lezen van deze blog herkenbaarheid ervaart en je wilt hier graag meer mee zoals bijvoorbeeld je grenzen stellen bij een narcist of weten hoe met een narcist om te gaan én daarbij jezelf niet te verliezen. Neem dan contact met mij op via info@zenacoaching.nl of kijk op de website www.zenacoaching.nl voor meer informatie.

In mijn volgende deel over narcisme neem ik je verder mee in de wereld van de narcist en wat dit kan doen met jou. Ook neem ik je mee in wat het voor mij heeft betekend en hoe ik hier nu mee omga.

Marieke Blankers-van Loon,
Traumacoach en Paardencoach