‘Ineens alleen in mijn familiesysteem’– 1 jaar later

Verlies en Rouwverwerking

Alweer één jaar verder, in het begin na het verlies ging de tijd langzaam maar in de zomer ging het snel, te snel. Was ik er wel al aan toe om jouw sterfdag te gaan ‘vieren’ pap? En ik ben pas net begonnen met de rouwverwerking van het levend verlies van ma, ook één jaar geleden….en toch….

Het begin van de 6 weken voor de sterfdag van mijn vader voelde zwaar. En dat terwijl die 6 weken vorig jaar heftig én mega waardevol waren en nog steeds zijn voor mij. De goede gesprekken die ik heb gehad, de inzichten die ik heb gekregen vanuit een systemische kijkwijze naar mijn familiesysteem. En toch voelde het alsof ik beide verliezen van vorig jaar in anderhalve maand tijd wéér een keer ging ervaren.

Ik weet nog goed hoe het voelde, dat moment waarop ik besefte dat ik van de één op het andere moment geen ouders meer had, geen broer en geen zus. O wat voelde ik me alleen, begreep nu het gevoel van een wees te zijn, ondanks dat ik mijn man aan m’n zijde had die mij zo goed als hij kon ondersteunde maar dat was toch anders. Dit ging over mijn familiesysteem, mijn bloedlijn waar ik ineens alleen in stond.

Week na het overlijden

De week na het overlijden vorig jaar heb ik ervaren als intens en bijzonder, ze zeggen er is meer tussen hemel en aarde en ik moet bekennen dat in die week van intens verdriet, de dillema’s met het levend verlies en verlies aan de dood en al het geregel, ik inderdaad signalen kreeg dat er meer is mits je jezelf hiervoor open durft te stellen. De meest belangrijkste boodschap die je kan krijgen als iemand er niet meer is, is de kracht van liefde. Dan pas ervaar je hoeveel je om iemand geeft ongeacht of die persoon fouten heeft gemaakt in zijn/ haar leven, want gelukkig maken we die allemaal en dat maakt ons mens. De liefde geeft je de kracht om door te gaan in het leven en er iets van te maken. Dit is waar het werkelijk om draait in het leven, liefde! Geld, grote huizen en ruzies brengt je uiteindelijk niets en neem je al zeker niet mee in het hiernamaals. En wat was ik dankbaar voor die 6 waardevolle weken waarin goede gesprekken waren gevoerd, knuffels waren uitgedeeld en ‘ik hou van je’ was gezegd. En sterker nog, dat had pa opgeschreven. Zo dankbaar dat hij dat heeft gedaan, zodat ik dit nog eens terug kon lezen.

In de week na het overlijden ben ik plots enorm veel gaan lezen, één van de beste boeken bij rouwverwerking is mijn inziens het boek van Manu Keirse, ‘Helpen bij verlies en verdriet’. Zoveel herkenning qua lichamelijke symptomen die ik ervaarde, hoe je op het werk opgevangen dient te worden en welke rouwtaken je te verrichten hebt. De lichamelijke symptomen lijken erg op een burn-out maar zijn dit niet in eerste instantie, dat was een geruststelling voor mij. Ook beschrijft Manu duidelijk welke rouwtaken je te verrichten hebt en onbewust ben je hier al mee bezig, niet in een vaste volgorde dat hoeft niet.

De rouwtaken die je dient te doorlopen zijn in het kort:

1. De werkelijkheid van het verlies onder ogen zien

2. De pijn van het verlies ervaren

3. Aanpassen aan het leven en de wereld na het verlies

4. Herinneren en weer leren genieten

En ter volledigheid deze rouwtaken doorloop je niet alleen na het verlies van een dierbare aan de dood, maar ook na verlies van je baan, je gezondheid, een levend verlies (bijv. dierbare met geestesziekte of lichamelijke ziekte) of andere belangrijke zaken in je leven. Onderschat de rouwtaken niet, in de huidige maatschappij is het zo dat je na korte tijd het verlies een ‘plaatsje’ hebt moeten geven, daar waar in sommige landen 3 maanden rouw of soms zelfs wel 3 jaar rouw gekoppeld is aan een overlijden of verlies. In Nederland is dit minder erkend. Ook de wijze en vorm van verlies kan rouwen complexer of intensiever maken, is het een traumatisch verlies, een levend verlies of een verlies aan de dood. Zeker werkgevers kunnen nog veel leren over hoe om te gaan met medewerkers die één of meerdere (al dan niet traumatische) verliezen ervaren. Ieder verlies en de verwerking van het verlies is uniek en daar staat geen vaste routekaart voor met een vast tijdschema. Wel is het van belang dat je de rouwtaken doorloopt en niet vastloopt op één van de rouwtaken. Als je het gevoel het dat je aan het vastlopen bent, schakel dan externe hulp in om complexe rouw en eventuele burn-out of andere lichamelijke klachten te voorkomen.

‘Hij deed zijn jas uit’

Bij mijn pap was het een verlies aan de dood, de wijze waarop was eigenlijk schitterend. Hij zat me op te wachten in zijn rolstoel in het revalidatiecentrum op de balustrade. Op het moment dat ik binnenkwam glipte hij weg. Ik dacht dat hij in slaap was gevallen en kneep hem in zijn nek, hij was nog warm maar direct zag ik de glans in zijn ogen verdwijnen en zijn gebit loskomen in zijn mond. Foute boel! Direct begonnen met reanimeren, waarbij ik mijn vader zelf de mond-op-mond beademing heb gegeven. Met output zoals ze dat noemen naar het ziekenhuis, in totaal is hij 3x gereanimeerd geweest en mocht ik bij hem zijn in de traumakamer tijdens de reanimatiepogingen in het ziekenhuis. Ik zat naast hem aan zijn bed toen hij zijn laatste adem uitblies, hij was al lang weg maar nu dan ook na bijna 2 uur verder zijn lichaam. Volgens anderen is dit een traumatische ervaring, voor mij was het een fijne ervaring hoe raar dat ook klinkt. Ik was erbij toen hij ‘zijn jas uitdeed’ (wegglipte), ik was erbij toen hij zijn laatste adem uitblies. En ik heb meegeholpen en gezien dat alles wat mogelijk was ook geprobeerd is. Dat gaf me rust, hoe hard het verlies ook aankwam bij mij.

Mijn lichaam heb ik onbewust ook de ruimte gegeven om te reageren op de traumatische ervaring door direct na de eerste reanimatiepoging het verdriet toe te staan. Door te schudden, trillen en keihard te huilen in de armen van de zorgverlener en later in de armen van mijn man. Dat maakte dat dit trauma in ieder geval niet werd vastgezet in mijn lichaam en ik rust ervaarde naast het verdriet. Het was goed zo.

Rouwcoach

Uit voorzorg heb ik wel een rouwcoach ingeschakeld, dit om na een intense periode van enkele maanden in overlevingsmodus én de confrontatie met een dubbel verlies in anderhalve maand tijd niet ‘om te gaan vallen’. Belangrijk voor mij was dat dit iemand was die ook systemisch onderlegd was en kennis van zaken had, daar er nogal wat thema’s vanuit systemisch werk binnen mijn familiesysteem zijn. Maar ook gewoon iemand die onafhankelijk en onbevooroordeeld er voor mij was om mijn verhaal te kunnen doen, om te helpen en te begeleiden in de rouwtaken die iedereen te verrichten heeft bij een verlies. Iemand die even iets verder van je af staat dan je familie, partner of beste vrienden. Voor mensen in je omgeving die dicht bij je staan kan een verlies lastig zijn, ze willen namelijk graag de pijn en het verdriet bij je wegnemen omdat dit ze raakt. Maar…..het verdriet mag er zijn, de herinneringen mogen er zijn! Belangrijkste boodschap van rouwen is dat je gaat leren leven met het verlies, je hoeft het niet een plek te geven. Die persoon was en zal altijd een onderdeel blijven uitmaken van je leven, zeker als dit ook nog eens personen vanuit je eigen familiesysteem betreft. Voor mij was het prettig om te weten dat ik iemand achter me had staan die er voor mij was wanneer ik dat nodig had.

Zo heb ik samen met de rouwcoach een natuur coaching gemaakt, 6 maanden na beide verliezen. Tijdens deze wandeling nam ik symbolisch afscheid van bepaalde ballast, kreeg ik nieuwe inzichten en waren er symbolen die stonden voor mijn vader en mijn moeder, de beide verliezen. Zo is er een gelijkenis tussen de boom op de foto en mijn moeder. Een levende en deels dode boom met sprokkelhout om haar stam heen waaronder je zou kunnen schuilen, echter bescherming tegen de regen biedt het sprokkelhout niet. En dat is ook wat ik terug zie bij mijn moeder, een vrouw die nog levend is maar eigenlijk al jaren niet. Een vrouw met een schizoïde karakterstructuur (volgens Willem Reich) die wel wil maar niet kan, doordat ze haar eigen ellende en ‘shit’ niet onder ogen durft te komen vanuit haar familiesysteem. Ook vonden we een gevallen reusachtige dode boom welke symbool stond voor mijn vader die overleden is. En wat dan zo bijzonder is als je beter kijkt en door een andere bril kijkt, dan zie je dat vanuit die dode omgevallen boom weer nieuw leven is ontstaan. Duizenden kleine beestjes die leven en groeien binnen en van het dode hout. Het leven neemt en geeft. Zo heeft het overlijden van mijn vader en het verlies van mijn moeder mij wel mijn broer en zus terug gegeven in het leven. Tuurlijk heb ik daar wel iets voor gedaan, maar zonder deze gebeurtenissen zou ik vandaag de dag nog altijd geen contact hebben gehad met hun. En wat wij nu voor elkaar voelen is liefde, niet meer belemmerd door de invloed vanuit iemand met een persoonlijkheidsstoornis. Liefde dé boodschap van het leven!

Rouwritueel ter herinnering

Terug naar afgelopen week, waarbij voor mij het ‘vieren’ van de sterfdag en het stilstaan bij 1 jaar levend verlies belangrijk was. Ik wilde iets van een rouwritueel hebben, herinneringen ophalen en even uitgebreid stilstaan bij….Rouwrituelen zijn wellicht bekend van rituelen rondom de uitvaart zelf, zoals dans, muziek, de koffietafel, noem het maar op. Rouwrituelen langere tijd na het overlijden zelf is minder bekend, terwijl het je goed helpt in de verwerking en het weer leren leven met de (positieve) herinneringen. Maar hoe doe je dat, en hoe doe je dat met een broer en een zus die je sinds kort weer in je leven hebt? Want verdriet is als een vingerdruk, herkenbaar voor iedereen en toch verschillend voor iedereen, ook voor mijn broer en zus. Een ieder heeft zijn eigen unieke rouwproces dat hij doorloopt vanuit de rouwtaken, wat zich uit in unieke rouwervaringen.

Ik had nog zoveel dia’s van vroeger om te bekijken waarbij ik hoopte nog enkele waardevolle foto’s te vinden. Mijn zus stelde voor om op de sterfdag langs te komen, waarbij het idee ontstond bij mij om er een dia-middag van te maken. Herinneringen op te halen van onze jeugd. Kan confronterend zijn, kan waardevol zijn. Ieder zijn proces hierin.

De dagen voor de sterfdag ervaar ik onrust in me, de avond ervoor huilbuien vanuit het niets. Het is wat ze zeggen, rouw komt en gaat in golven en op onverwachte momenten. De ochtend van de sterfdag ontvang ik een WhatsApp bericht van mijn vaders oude collega, ik schiet vol bij het lezen van het bericht. Het doet me goed dat mijn pap nog altijd wordt herinnerd en gemist. Hij vraagt ook of mijn moeder nu haar band heeft hersteld met haar 3 kinderen, dat helaas niet. Maar de 3 kinderen onderling wel.

De middag samen met mijn broer en zus dia’s gekeken, het is een warme, gezellige middag geworden. Grotendeels met een lach, soms met een traan. Door met een andere bril te kijken naar de foto’s dan vanuit de bril waardoor wij de nare ervaringen als kind zijnde hebben gezien die ons hebben getekend, maakt dat ook de mooie zijde wordt gezien. Want ondanks de persoonlijkheidsstoornis van mijn moeder waardoor zij uiteindelijk heeft gekozen om geen contact meer te hebben met haar kinderen, zien wij een knappe moeder. Een moeder die een afwezige blik heeft op veel foto’s en die op haar manier geprobeerd heeft er te zijn ondanks haar belemmering. En we zien kinderen die ondanks de meegemaakte ellende er iets van proberen te maken in het leven en we zien de vele vakanties die we als gezin hebben gemaakt. Ieder wordt op zijn eigen manier weer bewust van de mooie kanten van het leven dat we ook hebben geleid, welke onderbelicht waren en bewust van wat de ellende in ons leven ons uiteindelijk heeft gebracht in positieve zin. Want je krijgt wat je kan dragen in het leven. En vanuit alle ervaringen, positief en negatief, brengt het je iets in het leven, iets waar je anders vandaag de dag niet had gestaan.

Door vanuit een andere bril te kijken naar je verdriet, naar je traumatische ervaringen, naar een persoon leer je te zien wat er ook was én is naast de ellende die alles overschaduwde. Je leert te waarderen dat mensen dát geven wat ze kunnen geven. Dat je niet de basisbehoeftes hebt gehad die je nodig had als kind in je leven is een gegeven, maar vanuit die blik met een andere bril op zie je ook wat het leven je gegeven heeft en je te bieden heeft. Waar het allemaal werkelijk om draait.

Opbrengst rouwritueel

Ik kan nu achteraf terugkijken op een warme, waardevolle middag die mij nieuwe herinneringen heeft gegeven aan mijn beide verliezen, oude herinneringen heeft opgefrist die ik kwijt was en ik kom steeds verder in de rouwverwerking van het levend verlies. Het door een andere bril kijken heeft mij meer rust gegeven, mijn verdriet en woede die diep in mij opgeslagen zitten vanuit traumatische ervaringen met het (levend) verlies, zijn niet weg maar wel draagbaarder geworden omdat ik de beperkingen heb kunnen zien waarbinnen iedereen leefde. De rouwverwerking gaat verder, of dat ooit volledig klaar is? Bij een levend verlies kan dit een heel leven duren, echter de stappen die je daarin zet maakt dat het dragelijker wordt voor je. Zo zijn er tal van mogelijkheden en stappen die je kan zetten, ik ga aan de slag met mijn volgende stap in de verwerking van het levend verlies en heb nog mooie foto’s opgedaan van mijn pap én mam waar ik met trots naar terug kan kijken.

Rouwcoach nodig?

Heb jij behoefte aan iemand die onafhankelijk en onbevooroordeeld er voor jou kan zijn op die momenten dat jij het nodig hebt, weet dan dat je mij hiervoor kan benaderen. Ik kan je helpen en begeleiden in de rouwtaken je te verrichten hebt en het luisterend oor zijn wanneer jij daar behoefte aan hebt. Neem gerust contact op voor een kennismakingsgesprek of kijk op www.zenacoaching.nl